تمرین ذهن آگاهی کودکان | معرفی شش فعالیت و بازی برای تمرین بیشتر

آیا قبلا با اصطلاح ذهن آگاهی آشنا شده اید؟ یا برای اولین بار آن را می بینید و مفهوم ذهن آگاهی برای شما اصطلاحی جدید است؟ خوب است بدانید که تمریناتی که در کودکی انجام می شود، تاثیر مهمی در سلامت روان و بدن ما در بزرگسالی دارد. شاید برای شما تعجب برانگیز باشد، اگر بدانید یادگیری تمرین ذهن آگاهی کودکان به همان اندازه در رشد آن ها مهم و تاثیرگذار است که تجربه احساس سلامتی، خوشی، رفاه کلی و آگاهی آن ها نسبت به پدیده ها و اتفاقات اطرافشان می تواند مهم باشد.

در این مقاله ما سعی در معرفی فعالیت های ساده و سرگرم کننده ای داریم که می توانید از آن ها برای تمرین ذهن آگاهی با فرزندانتان بهره ببرید.

ذهن آگاهی چیست؟

ذهن آگاهی در واقع تمرینی است که باعث بالا رفتن تمرکز حواس در لحظه ی حال می شود. به گونه ای که توجه شما در مورد افکار، احساسات و محرک های آنی و پیرامونی شما به شکل اعجاب انگیزی بالا می رود.

تمرین ذهن آگاهی کودکان می تواند تاثیر شگفت انگیزی بر رفتار، خلق و خو و تمرکز حواس آن ها داشته باشد. با بهبود این عوامل کودک شما قادر است، زمان بیشتری را صرف رشد مهارت های فیزیکی، شناختی و زبانی خود کند.

این تمرین حتی به شما به عنوان والدین کمک می کند تا در لحظاتی که همراه کودکتان می گذارنید، ارتباط و پیوند خود را با او تقویت کنید و حتی توانایی کنترل عواطف، احساسات و استرس هایتان را به دست بگیرید. با این تمرین هردوی شما فواید بیشتری از “در زمان حال بودن” را تجربه خواهید کرد و پیوند و رشد شما عمیق تر و بهتر از قبل می شود.

مزایای ذهن آگاهی برای کودکان و بزرگسالان

می توان گفت بعضی از فواید اصلی تمرین ذهن آگاهی کودکان و بزرگسالان این چنین است:

• بهبود فرآیند عصبی عملکردهای اجرایی
• بهبود رابطه با خود و اطرافیانتان
• افزایش تمرکز، خلاقیت و وضوح
• افزایش احساسات مثبت
• کاهش استرس
• بهبود خواب و استراحت
• کاهش دردهای عضلانی
• کاهش اضطراب، نگرانی و ترس
• افزایش انعطاف پذیری ذهنی

تمرین ذهن آگاهی را می توانید آرام آرام به فعالیت های سرگرم کننده ای که روزانه با کودکتان در خانه انجام می دهید اضافه کنید.

فعالیت های ذهن آگاهی برای کودکان

در حالی که خیلی از افراد تمرین ذهن آگاهی کودکان را با مدیتیشن مرتبط می دانند اما بهتر است بدانید که مدیتیشن تنها یک راه برای کمک به تشویق ذهن آگاهی و حضور در لحظه و بهره مندی از مزایای ذهن آگاهی برای کودکان است.

برای این تمرین چند راه سرگرم کننده، تعاملی و خلاقانه وجود دارد که ما در اینجا شش مورد از آن ها را برای شما معرفی می کنیم.

ضربه و تعادل

• سن مناسب: ۲۵ ماه به بالا
• رشد: فیزیکی
• هدف: تقویتِ آگاهی، ذهن آگاهی و انعطاف پذیری شناختی فرزندتان
• مهارت های تمرین شده: تعادل
• لوازم مورد نیاز: نوار و توپ

نحوه انجام تمرین ذهن آگاهی ضربه و تعادل

برای این فعالیت ابتدا مکانی برای بازی با کودک خود پیدا کنید. سپس دو خط را موازی روی زمین بچسبانید تا یک مسیر ایجاد شود. حال از کوچولوی خود بخواهید سعی کند داخل مسیر راه برود. با مثال زدن به او کمک کنید که چگونگی این کار را بیاموزد. با تغییر عرض مسیر می توانید این کار را آسان تر یا چالش برانگیزتر کنید.

کنار کوچولوی خود راه بروید و پس از پایان کار، دست او را بگیرید و از او بخواهید روی یک پا بایستد و بعد پای خود را عوض کند. در مرحله ی بعد توپ را در دست بگیرید و در انتهای مسیر بنشینید. به فرزندتان بگویید که توپ را برای او می فرستید تا به آن لگد بزند. به آرامی توپ را سمت او بفرستید و ببینید آیا او می تواند در حالی که حرکت می کند به آن ضربه بزند یا خیر.

به تمرین راه رفتن در داخل مسیر، ایستادن روی یک پا و ضربه زدن به توپ ادامه دهید. این فعالیت تمرینی است برای کمک به توجه، تمرکز، حس عمقی و تعادل کوچولوی شما و باعث بالا رفتن حواس او می شود.

تمرین ذهن آگاهی کودکان با بازی پریدن با آهنگ

• سن مناسب: ۲۵ ماه به بالا
• رشد: فیزیکی
• هدف: تقویتِ آگاهی، ذهن آگاهی و انعطاف پذیری شناختی فرزندتان
• مهارت های تمرین شده: پریدن و پرش
• لوازم مورد نیاز: موسیقی

نحوه اجرا فعالیت ذهن آگاهی پریدن با آهنگ

برای شروع این فعالیت ذهن آگاهی، کمی موسیقی سرگرم کننده پخش کنید و از کودک خود بخواهید همراه صدای موسیقی بالا و پایین بپرد. حتی می توانید از او بخواهید برقصد و بازوهای خود را حرکت دهد. پس از این فعالیت و اندکی ورزش کودک خود را بنشانید، دست های او را بگیرید و آن ها را بالای قلبش به گونه ای قرار دهید که ضربان قلب او را احساس کنید و صدای نفسش را بشنوید.

روی احساسات بدنی و سرعت او تمرکز کنید. با پرسیدن سوال هایی مثل در این لحظه چه احساسی داری یا در مورد بدنت چه احساسی داری تمرکز کوچولویتان را بسنجید. این تمرین به کودک شما کمک می کند تا توجهش به زمان حال بالا رفته و مراقب بدن خود باشد.

تمرین ذهن آگاهی کودکان با بازی ژست درخت یوگا

• سن مناسب: ۳۴ ماه به بالا
• رشد: فیزیکی
• هدف: تقویتِ آگاهی، ذهن آگاهی و انعطاف پذیری شناختی فرزندتان
• مهارت های تمرین شده: ایجاد تعادل
• لوازم مورد نیاز: لباس قهوه ای و سبز (اختیاری)

نحوه اجرای تمرین ذهن آگاهی ژست درخت یوگا

برای این فعالیت مکانی برای بازی با کودک خود پیدا کنید. از کوچولوی خود بخواهید کفش هایش را در بیاورد. عکسی از ژست درخت یوگا را به او نشان دهید. اگر می خواهید این تمرین سرگرم کننده تر شود، می توانید لباس های قهوه ای و سبز مانند رنگ های درخت بر تن دلبندتان بپوشانید!

به او بیاموزید که چگونه یک پای خود را تا زانوی پای دیگر بالا آورده و وزن بدنش را به یک طرف منتقل کند. برای تمرین تعادل بیشتر از او بخواهید دستهای خود را به طرفین باز و دوباره جمع کند و این تمرین را حداقل دوبار انجام دهد.

اگر در ابتدا توانایی انجام این تمرین را نداشت، هیچ اشکالی ندارد. حتی اگر برای یک ثانیه بتواند روی یک پا بیاستد باز هم تمرین خوبی است. این فعالیت را تا زمانی که برای کوچولویتان لذت بخش است ادامه دهید. این تمرین مهارت های تمرکز، آگاهی بدن، تعادل و ذهن آگاهی کودک شما را تحریک کرده و به انعطاف پذیری شناختی و فیزیکی او کمک بسیاری می کند.

تمرین ذهن آگاهی کودکان با بازی جعبه حبوبات

• سن مناسب: ۳۶ ماه به بالا
• رشد: شناختی
• هدف: تقویتِ آگاهی، ذهن آگاهی و انعطاف پذیری شناختی فرزندتان
• مهارت های تمرین شده: تخیل
• لوازم مورد نیاز: لوبیا خشک، جعبه غلات خالی، چند دکمه و مداد شمعی و اشیاء کوچک

نحوه‌ی اجرای تمرین ذهن آگاهی جعبه حبوبات آگاهانه

برای شروع این تمرین ذهن آگاهی کودکان، جعبه حبوبات را با اشیاء غیرمنتظره مختلف پر کنید، سپس آن را ببندید تا وسایل پنهان بمانند. در مرحله بعد آن را به فرزندتان نشان دهید و از او بخواهید پاسخ های خلاقانه ای بدهد. اکنون، توجه او را از جعبه به احساساتش تغییر دهید. او از اینکه نمی داند داخل جعبه چیست چه احساسی دارد؟ بی صبر یا برانگیخته شده یا احساس نگرانی می کند؟

پس از مدت کوتاهی صحبت در مورد احساساتش به او بگویید می خواهید جعبه را باز کنید. حالا چه احساسی دارد؟ آیا احساس او تغییر کرد؟ روی جعه غلات ضربه بزنید و در کنار فرزندتان در مورد احساساتش فکر کنید.

حال به احساسات او توجه کنید. او خوشحال، شگفت زده یا نا امید است؟ احساسات دیگر او کمتر یا بیشتر شده اند؟ این تمرین به کوچولوی شما می آموزد که به احساسات خود آگاهانه و در لحظه توجه کند و همچنین تمرکز او را در برابر احتمال اتفاقاتی که در  اطرافش رخ می دهد، بالا خواهد برد.

من می‌توانم این تضاد را حل کنم

• سن مناسب: ۴۲ ماه به بالا
• رشد: اجتماعی و عاطفی
• هدف: تقویت آگاهی، ذهن آگاهی و انعطاف پذیری شناختی فرزندتان
• مهارت های تمرین شده: هوش هیجانی

نحوه اجرای فعالیت ذهن آگاهی من می‌توانم این تضاد را حل کنم

در کنار کودکتان بنشینید، با او صحبت کنید و از او بخواهید توضیح دهد که چگونه با وجود اینکه دوست ها همیشه سعی می کنند باهم مهربان باشند اما گاهی اوقات بین آن ها درگیری ایجاد می شود؟ کوچولوی خود را تشویق کنید تا به موقعیتی فکر کند که در آن بین او و دوست، خواهر یا برادر یا پسر عمویش درگیری وجود داشته است.

با یک مثال به او بیشتر کمک کنید، مثلا زمانی را به او یادآوری کنید که می خواستند با اسباب بازی هایشان بازی کنند، یا زمانی که یکی غذا یا شکلات خوشمزه دیگری را خورده یا زمانی که یکی از روی عصبانیت حرف زشتی به دیگری گفته است.

سپس با پرسیدن سوال هایی به فرزند خردسال خود کمک کنید راه مناسب برای حل چنین مشکلاتی را پیدا کند. مثلا ابتدا بپرسید که مشکل چیست؟ بعد بپرسید احساس او چیست؟ به نظرش احساس طرف مقابل چه بوده و اینکه چه کاری می تواند برای حل این مشکل انجام دهد و راه حل چیست؟

هدف از این فعالیت این است که کودک شما درک کند در تعارضات به شیوه ای آگاهانه، با توجه و اهمیت دادن به احساسات خود و دیگران می تواند مسائل را رفع و مشکلات را حل کند.

تمرین ذهن آگاهی کودکان با بازی گیاه کوچک من

• سن مناسب: ۴۴ ماه به بالا
• رشد: شناختی
• هدف: تقویت آگاهی، ذهن آگاهی و انعطاف پذیری شناختی فرزندتان.
• مهارت های تمرین شده: یادگیری مفهومی و تفکر منطقی
• لوازم مورد نیاز: لوبیا، لیوان پلاستیکی، اندکی مقوا، توپ های پنبه ای(پم‌پم)، نشانگر، مجله، پارچ آب

نحوه‌ی اجرای تمرین ذهن آگاهی گیاه کوچک من

برای انجام این تمرین ذهن آگاهی کودکان به فرزندتان بگویید قرار است در مورد گیاهان، چگونگی موجودات زنده و اینکه آن ها برای رشد به آب نیاز دارند، صحبت کنید. از او بخواهید توپ های پنبه ای را در لیوان های پلاستیکی قرار دهد و پارچ را با هر دو دست گرفته و کمی روی آن ها آب بریزد.

در مرحله بعد از او بخواهید به تفاوت بین پنبه خشک و مرطوب پی ببرد و با هر دو دست آن ها را لمس کند. در مورد احساساتش از او سوال کنید. از او بپرسید در دستانش چه حسی دارد؟ آب گرم است یا سرد؟ مطمئن شوید که پنبه مرطوب است اما خیلی خیس نیست.

سپس از او بخواهید حداقل دو لوبیا در طرفین لیوان روی پنبه های خیس قرار دهد و جایی نزدیک به پنجره، مکانی که آفتاب گیر است را پیدا کند و لیوان ها را آنجا قرار دهد. در نهایت به دلبندتان توضیح دهید که باید با حوصله و آرامش گیاه را آبیاری کند و صبورانه منتظر رشدش باشد.

این امر فرزند خردسال شما را تشویق می کند تا مراقب محیط زیست باشد. در دو تا سه روز آینده شاهد رشد یک ریشه کوچک خواهد بود. کوچولوی خود را تشویق کنید تا آن را با نوار مقوا اندازه گیری کند و علامت گذاری را فراموش نکند. ضمنا به او یادآور شوید اندازه گیری رشد گیاه را هر دو سه روز یکبار انجام دهد. یک دفترچه خاطرات لوبیا برای فرزند خود درست کنید و او را تشویق کنید تا پیگیری و ثبت اندازه ها را در آن یادداشت کند. می توانید از او بخواهید در دفترچه خود نقاشی از روند رشد لوبیا اضافه کند یا از ظاهر گیاه خود هر روز عکس بگیرد!

برای تمرین ذهن آگاهی کودکان هر روز با فرزندتان رشد گیاه را بررسی کنید. چگونگی رشد ریشه ها را به او یاد دهید و یادآوری کنید که چگونه با آب و نور آفتاب به رشد گیاه کمک کرده است و نقش موثر او را در این زمینه یادآور شوید. در نهایت می توانید وقتی گیاه به اندازه کافی رشد کرد آن را به گلدان منتقل کنید و از آن همراه فرزندتان مراقبت کنید تا به گیاهی بزرگ تبدیل شود.

این فعالیت به کودک شما کمک می کند تا علاوه بر آگاهی نسبت به احساسات خود، آگاهی او از موجودات زنده و محیط زیست و نظم و انضباط و استقلالش نیز بالا برود.

سخن پایانی

درست مانند هر تمرین دیگری، هرچه بیشتر تمرین ذهن آگاهی کودکان را انجام دهید، شما و فرزندتان بهتر از زمان حال و نحوه تعامل خود و کودکتان با جهان پیرامون آگاه خواهید شد. همچنین انجام منظم این تمرین می تواند بر میزان فوایدی که شما از فرزندتان در هوشیاریش انتظار دارید تأثیر شایانی بگذارد. از طرفی با این فعالیت های ساده و آسان هر روز تجربه ذهن آگاهی فرزندتان افزایش خواهد یافت. از همراهی شما صمیمانه سپاسگزاریم. برای ما از تجارب خود در زمینه فرزند پروری بنویسید و منتظر مقالات جدیدمان باشید.