لجبازی کودک و راه‌های درمان آن
لجبازی کودک یکی از آن کارهایی ست که والدین را کلافه می‌کند. مثلاً تصور کنید که برای انجام هر کاری مثل مسواک زدن، کودک با شما لج کند، خوب طبیعتاً کلافه و خسته می‌شوید. آیا میدانید برای مقابله با لجبازی کودک باید چه‌کارهایی کرد؟ اگر جوابتان منفی است، اصلاً نگران نباشید، زیرا در ادامه راهکارهایی کاربردی را به شما خواهیم داد که از آن‌ها نتیجه می‌گیرید.
لجبازی کودک طبیعی است؟
عده‌ای عقیده دارند که لجبازی یک کودک کاملاً طبیعی است و قسمتی از فرآیند رشد او به‌حساب می‌آید. در مقابل عده‌ای میگویند که نه اصلاً چه معنی دارد که کودکی لجباز باشد. کودک باید هرچه پدر و مادرش میگویند، فقط چشم بگوید.
در پاسخ به طبیعی بودن لجبازی یک کودک باید بگوییم که تا حدودی و تا سن خاصی، بله این کار کاملاً طبیعی است. از سن خاصی به بعد دیگر لجبازی طبیعی نیست و به دردسری برای والدین تبدیل می‌شود. در این حالت شما باید به دنبال راهکاری برای رفتار مسالمت‌آمیز با کودکتان باشید.
معمولاً از سن یک‌سالگی لجبازی یک کودک شروع می‌شود. این لجبازی می‌تواند با رفتار درست والدین کنترل شود، یا خیر. در صورت عدم کنترل رفتار در سه‌سالگی به اوج خودش می‌رسد. حالا بازهم والدین باید وارد عمل شوند. اگر در این مرحله بتوانند لجبازی کودکشان را کنترل کنند که مشکل رفع شده، در غیر این صورت با بزرگ شدن کودک، میزان لجبازی او هم بیشتر خواهد شد.
لجبازی کودک نشان مصمم بودن اوست؟
در بعضی از موارد می‌بینیم که والدین به اشتباه یا ناخواسته لجبازی کودک را نشانه‌ای از مصمم بودن او می‌دانند. باید بگوییم که این تصور اشتباه است. مصمم بودن یک ویژگی مثبت به‌حساب می‌آید. کودک مصمم برای رسیدن به خواسته خودش تلاش می‌کند و خسته نمی‌شود. مثلاً تصور کنید که کودکتان به کلاس موسیقی می‌رود.
یک کودک مصمم تلاش می‌کند که تمرین‌های گفته شده در به‌خوبی انجام دهد تا بتواند هفته بعد قطعه موردنظر را به‌خوبی اجرا کند. یک کودک لجباز چه کار می‌کند؟ معمولاً بعد از چند بار تلاش کردن و نتیجه نگرفتن، سازش را کنار می‌گذارد و دیگر با آن کاری ندارد.
با این مثال ساده به‌طور واضح تفاوت بین لجبازی و مصمم بودن یک کودک را توضیح دادیم. مصمم بودن از آن رفتارهایی ست که باید تقویت شود، زیرا باعث موفقیت کودک خواهد شد. در مقابل لجبازی از آن رفتارهایی ست که باید کنترل شده و تا حد امکان کاهش پیدا کند. لجبازی نه‌تنها باعث نمی‌شود، بلکه باعث عدم پیشرفت کودک هم خواهد شد.
چهار علت لجبازی کودک
قبل از آنکه به فکر راهی برای کنترل لجبازی کودک باشید، بهتر است که با علت‌های این کار آشنا شوید. دقت داشته باشید که برای بهبود هر رفتار اشتباهی، باید در ابتدا علت آن رفتار بررسی شود. در این حالت است که درنهایت به نتیجه‌ای دلخواه می‌رسید.
- گاهی کودک درخواست‌های غیرمنطقی دارد و برای رسیدن به آن‌ها لج می‌کند. به‌عنوان‌مثال تصور کنید که فرزندتان را به پار می‌برید. بعد از مدت‌زمان خاصی شما باید پارک را ترک کنید. حالا کودک اصرار کند که بیشتر بمانید و شما نتوانید بیشتر صبر کنید. در این زمان کودک شروع می‌کند به گریه کردن، لگد زدن، فریاد کشیدن و…
- در بعضی از موارد هم زیاده‌خواهی کودک علت اصلی لجبازی او است. در این حالت کودک همه‌چیز را برای خودش می‌خواهد. مثلاً شما برای او و خواهرش اسباب‌بازی خریده‌اید که هردوی آن‌ها می‌توانند با آن بازی کنند. در این حالت کودک زیاده‌خواه تمایل دارد که اسباب‌بازی بیشتر برای او باشد و لجبازی می‌کند.
- در مواردی هم شما وظایفی را به کودک می‌دهید و او تمایلی به انجام آن‌ها ندارد. مثلاً از کودکتان می‌خواهید که به گلدان‌ها آب بدهد. کودکی که نخواهد این کار را انجام دهد، لجبازی می‌کند.
- در بعضی از موارد هم کودک با لجبازی می‌خواهد خواسته‌هایش را به‌طور غیرمستقیم بیان کند. در این حالت او از انجام کار شانه خالی می‌کند، فقط برای اینکه منظورش را برساند.
در موارد بالا برای هر یک از علت‌ها یک مثال ساده بیان کردیم. شما با توجه به رفتار کودکتان می‌توانید علت اصلی لجبازی او را پیدا کنید. در مواردی هم که نمی‌توانید علت اصلی آن را بیابید، یک روانشناس کودک می‌تواند کمک خوبی برای شما باشد.
چطور می‌توان لجبازی کودک را کنترل کرد؟
خوب بعد از پیدا کردن علت اصلی لجبازی کودک باید به دنبال راهی برای کنترل این رفتار باشید. اگرچه داشتن یک کودک مطیع خوب نیست (زیرا کودک نمی‌تواند در آینده شخصیت مستقلی داشته باشد) اما داشتن یک کودک لجباز هم اصلاً خوب نیست. شما باید به دنبال راهی باشید که لجبازی کودک را کم کنید، نه به دنبال راهی برای مطیع کردن کودکتان باشید.
بی‌توجه باشید
بله به همین سادگی! قرار نیست اگر کودک لجبازی می‌کند، دلیلی باشد که با رفتار بد و گریه بتواند هر آنچه می‌خواهد را به دست آورد. در مرحله اول به شما پیشنهاد می‌دهیم که نسبت به رفتار کودکتان بی‌توجه باشید. به او نگاه نکنید و کارهای روتین خودتان را انجام دهید.
البته انتظار نداشته باشید که سریعاً جواب بگیرید و کودکتان لجبازی را کنار بگذارد. برعکس! احتمالاً در روزهای اولی که این کار را می‌کنید، کودکتان کارهایش را تشدید خواهد کرد. او تصور می‌کند که با تشدید کارهایش به خواسته خودش می‌رسد اما شما باید ثابت قدم باشید.
بعد از مدتی (احتمالاً یک یا دو هفته) کودک به این نتیجه می‌رسد که با لجبازی به چیز خاصی دست پیدا نمی‌کند. در این زمان است که کم‌کم لجبازی خودش را کمتر می‌کند و به حرف‌های شما گوش می‌دهد. البته این زمان در هر کودکی با دیگری تفاوت‌هایی دارد.
به رفتار خوب کودکتان پاداش بدهید
هنگامی‌که در مورد پاداش دادن صحبت می‌کنیم، باید به یک موضوع بسیار مهم دقت داشته باشید. پاداش دادن به کودک برای انجام کارهای خوب مانند یک چاقو عمل می‌کند، هم می‌تواند باعث بهبود رفتار او شود و هم خودش مشکلاتی را به وجود می‌آورد.
این کار باعث می‌شود که کودک کارهای خوبش را تکرار کند، زیرا به دنبال راهی برای تشویق بیشتر است. در مقابل تشویق کردن ممکن است که باعث شرطی شدن کودکتان شود. یعنی او فقط به این دلیل رفتار خوبی دارد که تشویق شود و جایزه بگیرد.
به همین دلیل پیشنهاد ما این است که حساب شده کودکتان را تشویق کنید. در این حالت مزیت‌های تشویق کردن (یعنی تحریک کودک برای انجام کارهای خوب) وجود دارد و کودک هم شرطی نمی‌شود. هرزمان که کودکتان لجبازی‌اش را کنار گذاشت، می‌توانید او را تشویق کنید.
در مقابل رفتار بد کودکتان او را جریمه کنید
همان‌طور که انجام هر کار خوبی نیاز به تشویق دارد، انجام هر کار بدی هم باید با مجازات و جریمه همراه باشد. اگر کودکتان لجبازی را کنار نگذاشت و همچنان به آن ادامه داد، می‌توانید او را جریمه کنید. به‌عنوان‌مثال فردا دیگر او را به پارک نبرید، یا زمان بازی کردنش را محدود کنید.
در این حالت کودک می‌بیند که با لجبازی نه‌تنها به خواسته خودش دست پیدا نکرد، بلکه جریمه هم شد. اگر این جریمه و مجازات حساب شده باشند، نتیجه بسیار خوبی برای بهبود و کنترل لجبازی کودک خواهد داشت.
تعیین چارچوب مناسب
شما باید برای رفتارهای کودکتان یک چارچوب در نظر بگیرید و کودک باید منطبق با آن چارچوب رفتار کند. البته این کار با کنترل رفتار کودک، تفاوت دارد. با تعیین چارچوب به‌نوعی کودک می‌داند که چه کاری درست و چه کاری اشتباه است. شما هم می‌توانید کارهای درست و غلط را به او یادآوری کنید.
قاطعیت را فراموش نکنید
متأسفانه بعضی از والدین بیش‌ازاندازه مهربان هستند و قاطعیتی در تربیت کودکشان ندارند. در مقابل والدینی هم هستند که فقط قاطع هستند و مهربانی با کودکشان را فراموش کرده‌اند. بهترین روش برای کنترل لجبازی کودک این است که در عین مهربان بودن، قاطع باشید.
مثلاً در مثال بالا شما مهربان هستید که برای کودکتان وقت می‌گذارید و او را به پارک می‌برید اما در زمان بازگشت به منزل باید قاطع باشید. هنگامی‌که کودکتان لجبازی می‌کند، باید قاطعانه روبه‌روی او بایستید، اگر با خواسته او موافقت کنید، لجبازی کار هرروز او می‌شود. در این حالت کودک تصور می‌کند که راه اصلی رسیدن به خواسته نابجایش لجبازی است.
آموزش مستقیم
آموزش مستقیم به این معنی است که قرار نیست شما به‌عنوان والدین دائماً در حال امرونهی کردن به کودکتان باشید. درزمانی بهتر است که چیزی را به کودک نگویید و با رفتارتان به او نشان دهید که چه کاری درست و چه کاری اشتباه است.
به خواسته‌های منطقی کودک احترام بگذارید
اگرچه نباید با خواسته‌های غیرمنطقی کودک کنار آمد اما باید به خواسته‌های منطقی او احترام بگذارید. مثلاً اگر کودک انتظار دارد که در روز تعطیل، زمان بیشتری با او باشید، این خواسته کاملاً منطقی است و شما باید زمان بیشتری را به کودکتان اختصاص دهید.
با کودکتان صحبت کنید
در زمان لجبازی کودک، بهتر است که با او صحبت کنید و منطقی برایش توضیح دهید که چرا خواسته‌اش عملی نمی‌شود. مثلاً اگر او می‌خواهد بیشتر در پارک بمانید، می‌توانید بگوئید که شما یک جلسه مهم دارید و باید در ساعت خاصی در جلسه حاضر شوید. صحبت کردن با کودک باعث می‌شود که او بداند خواسته‌اش غیرمنطقی است و امکان رسیدن به آن وجود ندارد.
به کودکتان کمک کنید
در بعضی از کارهایی که کودک علاقه‌ای به انجام آن‌ها ندارد، به او کمک کنید. مثلاً اگر کودکتان علاقه‌ای به تمیز کردن اتاقش ندارد، شما می‌توانید در این کار به او کمک کنید. البته رفته‌رفته کمکتان را کمتر کنید تا خودش کارهایش را انجام دهد. هنگامی‌که کودک کمک والدینش را می‌بیند، دیگر به دنبال لجبازی نیست و کوتاه می‌آید.
چهار نکته مهم در کنترل لجبازی کودک
بعد از مطالب بالا باید به این نکات هم دقت داشته باشید تا بهتر بتوانید لجبازی کودک خود را کنترل کنید.
- به صحبت‌های کودکتان گوش بدهید
هنگامی‌که کودک لجبازی را شروع می‌کند، سریعاً به او بی‌توجه نشوید. در ابتدا پیشنهاد می‌دهیم که به صحبت‌هایش گوش بدهید و با او صحبت کنید، در بسیاری از موارد مشکل همین ابتدای کار حل می‌شود.
- گاهی به کودکتان حق انتخاب بدهید. البته این حق انتخاب نباید با اصول تربیتی او مغایر باشد.
- عصبانی نشوید و با آرامش و منطقی با کودکتان صحبت کنید. حفظ خونسردی باعث می‌شود که کودک هم زودتر لجبازی‌اش را کنار بگذارد.
- محیط منزل را آرام نگه‌دارید. کودک در یک محیط آرامش‌بخش، کمتر لجبازی می‌کند.
نتیجه‌گیری
در مطالب بالا سعی بر این داشتیم که اطلاعاتی کاربردی در رابطه با لجبازی کودک ارائه دهیم. در بعضی از موارد شاهد این هستیم که لجبازی یک کودک با مصمم بودن او اشتباه گرفته می‌شود. در چنین حالتی والدین نه‌تنها به دنبال کنترل لجبازی او نیستند، بلکه به بیشتر شدن لجبازی‌اش کمک هم می‌کنند.
در مطالب بالا تفاوت بین لجبازی و مصمم بودن را با یک مثال ساده توضیح داده‌ایم. در ادامه مطالب علت‌های لجبازی کودک را بیان کردیم. دانستن اطلاعاتی در مورد این موضوع کمک می‌کند که بهتر بتوانید آن را کنترل کنید.
مطالب را ارائه راهکارهای کاربردی برای کنترل لجبازی کودک ادامه دادیم و درنهایت هم نکات مهم این موضوع را بیان کردیم. این اطلاعات به شما کمک می‌کند که بهتر بتوانید با لجبازی کودکتان کنار بیاید و آن را کنترل کنید. شما می‌توانید سؤالات خودتان را با ما در میان بگذارید تا در اسرع وقت به آن پاسخ دهیم.
