روابط اجتماعی کودک و راه‌های تقویت آن
همه ما می‌خواهیم که کودکمان در آینده فرد موفقی باشد. برای موفقیت باید راه‌های مختلفی را طی کرد و مهارت‌های خاصی را به دست آورد. یکی از مهم‌ترین مهارت‌های مورد نیاز، روابط اجتماعی است. کودکی که به‌سادگی می‌تواند ارتباط برقرار کند هم کودکیِ لذت‌بخشی خواهد داشت و هم در آینده احتمال موفقیت او بیشتر است.
شکل‌گیری روابط اجتماعی در کودک
شاید برای شما جالب باشد که کودک از همان زمان به دنیا آمدنش روند اجتماعی شدن را یاد می‌گیرد. هنگامی‌که برای نوزاد خودتان شعر یا کتاب می‌خوانید، یا با او صحبت می‌کنید، نوزاد از این کار لذت می‌برد. همین کارهای به‌ظاهر ساده باعث شکل‌گیری مهارت روابط اجتماعی در کودک شما می‌شود.
به‌مرورزمان و با رشد کودک شما، این مهارت هم باید رشد پیدا کند. نوزاد با انجام چند حرکت ساده مانند خندیدن، دست زدن و… می‌تواند علاقه خودش را نشان دهد. با رشد کودک باید شاهد رشد مهارت‌های او هم باشیم.
مثلاً یک کودک دوساله نیاز دارد که با هم‌سن‌های خودش بازی کند. این نیاز طبیعی است اگر کودک شما علاقه‌ای به این کار ندارد، به معنی عدم رشد کافی در مهارت روابط اجتماعی است. یک کودک سه‌ساله باید دوست هم سن خودش هم داشته باشد.
۶ نشانه کودک بامهارت روابط اجتماعی پائین
شاید شما هم بعد از خواندن مطلب بالا کمی نگران شوید که یعنی کودک من دوست هم سن خودش را ندارد پس، روابط اجتماعی او شکل نگرفته است؟ در ابتدا باید بگوییم که جای نگرانی نیست و این مهارت را می‌توان تقویت کرد. در ادامه شش نشانه را شرح می‌دهیم که اگر کودک شما آن‌ها را کمتر از آنچه باید، دارد، باید بیشتر بر روی مهارت اجتماعی او کار کنید.
- اگر کودک شما حداقل یک یا دو دوست صمیمی ندارد، البته این دوستی باید رابطه‌ای دو طرفه باشد. یعنی اگر فرزند شما آن‌ها را دوست خودش می‌داند، آن‌ها هم کودک شما را دوست خودشان بدانند.
- کودک شما با افرادی که آسیب‌دیده‌اند، چطور رفتار می‌کند؟ اگر کودکتان نمی‌تواند این آدم‌ها را کمی دلداری بدهد، روابط اجتماعی او رشد کافی نداشته است. البته انتظار نداشته باشید که کودکتان مانند آدم‌های بالغ رفتار کند.
- اگر کودکتان توانایی شروع یک گفتگو را ندارد هم باید به فکر تقویت مهارت اجتماعی او باشید. یک کودک باید بتواند با نزدیکان خودش ارتباط برقرار کند و به‌اصطلاح سر صحبت را با آن‌ها باز کند. البته بازهم میگوییم که انتظار نداشته باشید کودکتان با آدم‌های غریبه در خیابان هم بتواند گفتگویی را شروع کند.
- اگر کودکتان مرتباً در مدرسه یا جمع خانوادگی نادیده گرفته می‌شود، احتمالاً روابط اجتماعی پائینی دارد.
- اگر کودکتان به‌طور مرتب توسط همکلاسی‌هایش اذیت می‌شود و از او سوءاستفاده می‌کنند، یکی از دلایلش همین پائین بودن مهارت اجتماعی اوست.
- در بعضی از موارد، اشکال در تحصیلات هم می‌تواند نشانه‌ای از پائین بودن مهارت اجتماعی باشد.
توجه داشته باشید که این موارد فقط نشانه‌ای از پائین بودن مهارت اجتماعی کودک هستند. به شما پیشنهاد می‌دهیم که برای اطمینان از این موضوع، با یک مشاوره حاذق مشورت کنید.
پنج علت اصلی پائین بودن روابط اجتماعی در کودکان
در مطالب بالا گفتیم که عدم برقراری روابط اجتماعی به این معنی است که این مهارت در کودک رشد نداشته است. این قسمت قصد داریم علت این عدم رشد را بررسی کنیم. به‌طورکلی باید توجه داشته باشید که چنین مشکلاتی با توجه به شرایط هر کودک، می‌توانند علت‌های خاصی داشته باشند. ما در ادامه رایج‌ترین علت‌ها را بررسی خواهیم کرد.
عوامل ژنتیکی
اگر کودکی، پدر و مادر کمرو و خجالتی داشته باشد، احتمالاً دارد که خودش هم این‌طور باشد و نتواند با دیگران ارتباط برقرار کند.
عوامل تربیتی
گاهی پدر و مادر، کودک را به نحوی تربیت می‌کنند که از ارتباط با دیگران فراری است. این کودک نمی‌خواهد با دیگران ارتباطی داشته باشد و تنهایی خودش را بیشتر دوست دارد.
افسردگی
بله درست خواندید! افسردگی که فقط مختص به بزرگ‌سالان نیست. در بعضی از موارد کودک با توجه به شرایط زندگی‌اش دچار افسردگی می‌شود و علاقه‌ای به روابط اجتماعی نخواهد داشت.
ترس
در بعضی از موارد می‌بینم که کودک به دلیل ترس‌هایی که دارد، با دیگران ارتباط برقرار نمی‌کند. این ترس می‌تواند علت‌های مختلفی داشته باشند. مثلاً کودک می‌ترسد که مسخره شود، یا در خانواده مشکلی دارد مانند اعتیاد یکی از والدین؛ در این شرایط می‌ترسد که با ارتباط برقرار کردن این مشکل فاش شود. در چنین حالتی باید در ابتدا منشأ ترس کودک را شناسایی کرد.
کمبود توجه
هنگامی‌که کودک در جمع صحبت می‌کند و به او توجهی نمی‌شود، دیگر این کار را انجام نخواهد داد. این عدم توجه به کودک سبب گوشه‌گیری او و درنهایت عدم رشد مهارت اجتماعی کودک خواهد شد.
پنج راه تقویت روابط اجتماعی کودک
همان‌طور که گفتیم عدم برقراری روابط اجتماعی در کودک، می‌تواند علت‌های مختلفی داشته باشد. برای اینکه بتوانید مشکل را به‌طور اساسی برطرف نمایید، باید در ابتدا علت اصلی را شناسایی کنید. پس از شناسایی علت، باید بدانید که با عصبانیت و تنبیه کردن، هیچ موفقیتی حاصل نخواهد شد. رشد مهارت اجتماعی در کودکان نیاز به زمان دارد، اجازه دهید به‌مرورزمان مشکل برطرف شود.
- در ابتدا باید علت اصلی را شناسایی کرده و آن را برطرف کنید. در بعضی از موارد، شناسایی علت اصلی به زمان زیادی نیاز خواهد داشت.
- بعدازآن به فکر اصلاح کودک باشید. در بسیاری از موارد کودک پیوند عاطفی امنی ندارد، با اصلاح این رفتار می‌توانید گام بسیار مؤثری را بردارید.
- به فکر تقویت اعتمادبه‌نفس کودکتان باشید. اعتمادبه‌نفس به کودک کمک می‌کند که بداند آینده خودش را چطور باید بسازد. به همین دلیل از همان کودکی به فکر تقویت این مهارت باشید.
- کودک را به‌آرامی و حساب شده در موقعیت‌هایی قرار دهید که مجبور به برقراری روابط باشد.
- با بهبود رفتارهای کودک، او را تشویق کنید، در بعضی از موارد هم می‌توانید برای او هدیه بخرید. مواظب باشید که کودک شرطی نشود.
سیزده نکته مهم در روابط اجتماعی کودک شما
برای اینکه بتوانید مهارت برقراری روابط اجتماعی در کودک را افزایش دهید، نیاز است به نکات مهمی دقت داشته باشید. در ابتدا باید بدانید که رفتار شما به‌عنوان پدر و مادر کودک به او چیزهای زیادی را یاد می‌دهد. مهم نیست که شما چه میگویید، مهم این است که چطور رفتار می‌کنید.
- هیچ‌گاه کودکتان را مسخره نکنید. اینکه کودکتان نمی‌تواند با کسی دوست شود یا رابطه اجتماعی برقرار کند، اصلاً چیز خنده‌داری نیست که به او بخندید.
- به کودکتان صفات منفی ندهید. کلماتی مانند ترسو، خجالتی، شرم‌آور، تپل و… باعث کاهش اعتمادبه‌نفس کودک شما می‌شود. این صفات باعث می‌شود که نه‌تنها کودک در این زمان نتواند روابط اجتماعی خوبی داشته باشد، بلکه در بزرگسالی هم با مشکل روبه‌رو خواهد شد.
- اگر کودکتان نگران موضوع خاصی است، شما هم نگران آن چیز باشید، حتی اگر به نظرتان مسخره باشد. با این کار به کودک نشان می‌دهید که او را درک می‌کنید. البته توجه داشته باشید که کودکان بسیار باهوش‌اند پس، نقش بازی نکنید.
- سرزنش کردن کودک هیچ تأثیر مثبتی در تربیت او ندارد و فقط باعث خجالت‌زدگی‌اش می‌شود. اگر کودکتان کار اشتباهی انجام داده، هرگز او را سرزنش نکنید. پیشنهاد می‌دهیم که کاملاً منطقی با کودکتان صحبت کنید و دلیل اشتباه بودن کارش را هم توضیح دهید.
- زبان کودکتان نباشید. مثلاً تصور کنید که در تاکسی خانمی از کودک شما چند سالت است، شما به‌جای کودک نگویید خاله من پنج سالمه. این کار هیچ فایده‌ای به حال کودک شما ندارد. اگر کودکتان جواب نمی‌دهد، به‌جای او عذرخواهی نکنید. شما می‌توانید به کودکتان این‌طور بگویید که عزیزم به خانم بگو که چند سالته!
- مقایسه کردن به‌طورکلی ممنوع. هرگز در هیچ مقطعی کودکتان را هم‌سن‌وسال‌هایش مقایسه نکنید. در صورت مقایسه کودک سرخورده می‌شود و دیگر تلاشی برای بهبود مهارت‌های خودش انجام نخواهد داد.
- اگر کودکتان در حال حاضر راحت نیست که کاری را انجام دهد، خجالت می‌کشد، می‌ترسد یا هر دلیل دیگری، او را مجبور به انجام کاری نکنید. اجازه دهید که کودک کنار شما راحت باشد.
- هر بهبودی که کودکتان دارد، حتی اگر خیلی کوچک است، او را تشویق کنید. نیازی نیست که هر بار برای او هدیه بخرید، زیرا کودک شرطی می‌شود اما تشویق را فراموش نکنید.
- به حرف‌های کودکتان به‌خوبی گوش بدهید. کودکان هم مانند ما بزرگ‌سالان نیاز دارند که صحبت کنند. اگر در هر جمعی که کودک شما کمی صحبت می‌کند، به او توجه نشان دهید، تشویق می‌شود که بازهم چنین کاری را انجام بدهد.
- بین کودکانتان برابری قائل شوید. اگر تک‌فرزند نیستید، نباید بین کودکان تفاوت بگذارید. سعی کنید در هر چیزی فرزندانتان برابر باشند. اگر کودکان شما دختر و پسر هستند، این برابری باید در اکثر موارد رعایت شود. قبول کنید که شیوه قدیمی تربیت که می‌گفت دختر نباید فلان کار را انجام دهید، دیگر کارایی ندارد.
- گاهی تنبیه کنید. بله درست خواندید، تنبیه شیوه‌ای است که اصلاً در تربیت کودک پیشنهاد نمی‌شود اما در بعضی از موارد باید به آن روی آورید. البته تنبیه بدنی و کتک زدن را به‌طور کامل فراموش کنید. شما می‌توانید به‌ندرت و موارد بسیار خاص کودک را تنبیه کنید. البته دقت داشته باشید که این کار نباید به غرور و اعتمادبه‌نفس کودک آسیب بزند.
- اقوام و آشنایان را به منزل خودتان دعوت کنید. هرچه کودک شما با آدم‌های بیشتری آشنا شود، احتمالاً روابط اجتماعی بهتری برقرار خواهد کرد.
- گاهی همکلاسی‌های کودکتان را منزل دعوت کنید تا باهم زمان بیشتری را بگذرانند.
- ثبت‌نام کودک در کلاس‌های ورزشی و آموزشی می‌تواند به روابط اجتماعی او کمک بسیاری کند. البته پیشنهاد می‌دهیم که در این کار افراط نکنید و کلاس‌ها را باعلاقه خودش انتخاب کنید.
نتیجه‌گیری
در مطالب بالا سعی بر این داشتیم که اطلاعاتی کاربردی در رابطه با روابط اجتماعی کودک بیان کنیم. دقت داشته باشید که رشد و شکل‌گیری مهارت اجتماعی هم مانند دیگر مهارت‌ها به زمان نیاز دارد. برای شکل‌گیری این مهارت عجله نکنید. به‌مرورزمان و با انجام چندین راه می‌توانید این مهارت را در کودکتان افزایش دهید.
در مطالب بالا در رابطه با علت‌های اصلی عدم برقراری روابط اجتماعی توسط کودک اطلاعاتی را شرح دادیم. برای تقویت این مهارت در ابتدا باید علت اصلی مشکل را شناسایی کنید. در ادامه مطالب راهکارهای مفیدی را ارائه داده‌ایم. با توجه به راهکارها شما می‌توانید کودکتان را به‌مرور اجتماعی کنید.
درنهایت هم نکات مهمی را لیست کرده‌ایم. توجه به این نکات به شما کمک می‌کند که بهتر بتوانید روابط اجتماعی کودکتان را بهبود ببخشید. هر سؤال دیگری در مورد این موضوع دارید، با ما در میان بگذارید.
